Ontwerp en realisatie van flexibel
(deeltijd-)onderwijs
Met 5 essentiële bouwstenen
Hoe ontwerp je flexibel onderwijs?
Hoe kom je van een vast naar een flexibel onderwijssysteem? En blijft de kwaliteit nog wel overeind als studenten verschillende leerroutes volgen?
Zomaar wat vragen die spelen rondom het thema flexibilisering binnen het HBO en MBO. Wij begeleiden teams van docenten bij het uitdenken en ontwerpen van flexibel onderwijs en werken daarbij met 5 belangrijke bouwstenen. Deze vijf bouwstenen bieden houvast bij ontwerp en realisatie.
De 5 Bouwstenen:
-
Outputgerichte leeruitkomsten:
Voor flexibel onderwijs zijn heldere leeruitkomsten, die aangeven wat de student kan aan het einde van een leerperiode cruciaal. Belangrijke kenmerken van goede leeruitkomsten: outputgericht en herkenbaar / afgeleid van de beroepspraktijk. Voor werkende studenten functioneren leeruitkomsten ook voor de validatie van bijvoorbeeld werkervaring. Resultaat van deze bouwsteen: helder en goed geformuleerde leeruitkomsten
-
Leerwegonafhankelijke toetsing:
Leerwegonafhankelijke toetsing is gericht op het beoordelen van door studenten gerealiseerde leeruitkomsten. Deze vorm van toetsing is dus niet afgeleid van het onderwijsaanbod. Studenten kunnen bijvoorbeeld met divers bewijsmateriaal met dezelfde leerwegonafhankelijke toetsing worden beoordeeld. Het formuleren van beoordelingscriteria bij de leeruitkomsten is hierbij esssentieel.>Resultaat van deze bouwsteen: Instrumenten en beoordelingscriteria geschikt voor toetsing en validatie.
-
Onderwijsarsenaal met leermateriaal en leeractiviteiten:
Een arsenaal met divers en gevarieerd didactisch leermateriaal en leeractiviteiten waarmee de student aan het bereiken van de leeruitkomsten kan werken. Met dit onderwijsarsenaal kunnen verschillende leerscenario’s ontwikkeld worden.Resultaat van deze bouwsteen: een variëteit aan leeractiviteiten die door verschllende typen studenten gebruikt kunnen worden om de leeruitkomsten te bereiken.
-
Leerscenario’s:
Een leerscenario is een bij een student of groep studenten passende set van leeractiviteiten en leermateriaal. Passend bij persoonlijke leervoorkeuren, leerstrategieën en leeromstandigheden (leeromgevingen) van de studenten.Resultaat van deze bouwsteen: Op basis van persona’s (type en kenmerken studenten) vormgegeven leerscenario’s. Op basis hiervan kan in gesprek met een student ook individueel maatwerk worden vormgegeven.
-
Coördinatie en organisatie:
Goede coördinatie en organisatie binnen het team van docenten en tussen studenten en docenten. Om er zo voor te zorgen dat flexibel onderwijs voor studenten en docenten prettig en soepel verloopt.Resultaat van deze bouwsteen: Duidelijke afspraken binnen het team om het flexibel onderwijs prettig en soepel te laten verlopen.
We benaderen de uitwerking van de bouwstenen vanuit een didactisch ontwerpmodel, waarin constructive alignment, blended learning, gepersonaliseerd leren en High Impact Learning belangrijk zijn.
De precieze invulling van de bouwstenen is per opleiding verschillend. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van het soort opleiding, type studenten en het doel wat met flexibilisering bereikt moet worden. In ons leer- en ontwerptraject kijken we samen met docenten naar de juiste invulling van de bouwstenen.
Waarom is flexibiliseren belangrijk en wat is het doel?
Wat verstaan we precies onder flexibel onderwijs?
In het HBO en MBO is al enige tijd de flexibilisering van het onderwijs een belangrijk onderwerp. Binnen het HBO zijn de pilots rondom de vormgeving van flexibele deeltijdopleidingen hiervan een sprekend voorbeeld. Bij diverse instellingen begeleiden en ondersteunen we docenten en teams van docenten bij de daadwerkelijke vormgeving van flexibel onderwijs. In de praktijk is het soms nog best lastig om flexibele leerroutes te realiseren.
Belangrijke beginvraag hierbij is altijd: Waarom willen we eigenlijk flexibiliseren en wat verstaan we onder echt flexibel onderwijs?
Deeltijdopleidingen
In de pilots deeltijdopleidingen die momenteel lopen is het doel om een “leven lang leren” mogelijk te maken. De afgelopen decennia is het aantal mensen dat aan deeltijdonderwijs deelnam in het hele hoger onderwijs gehalveerd, ook bij de Open universiteit. Dus flexibiliteit in deeltijdonderwijs moet het aantrekkelijk en makkelijk maken om te gaan leren als je al aan het werk bent en je verder wilt ontwikkelen of je te ontwikkelen naar toekomstig ander werk als je huidige werkomstandigheden verdwijnen of veranderen.
Voor een flexibele deeltijdopleiding is een belangrijk doel van flexibilisering dat in de opleiding een persoonlijke leerroute mogelijk is voor de individuele student. De leeruitkomst en de beoordelingscriteria staan vast. De leerroute staat niet vast en kan ingericht en aangepast worden aan individuele leervoorkeuren en (werk)situatie van de individuele student.
Voltijdopleidingen
Ook in voltijdopleidingen is er behoefte aan flexibilisering. Het aantal studenten daar is juist toegenomen. Daarbij is het in toenemende mate moeilijker om studenten te motiveren en ze te laten focussen op leermateriaal. Opleidingsmanagers en docenten zijn op zoek naar manieren om beter aan te sluiten bij behoeftes, tempo, achtergrond en interesses van studenten. En naar een betere aansluiting van het onderwijs op de voortdurend veranderende toekomstige beroepspraktijk van de studenten. Een geheel individuele leerweg in een voltijdopleiding is echter minder wenselijk omdat studenten ook sociale binding nodig hebben en hiervoor competenties moeten ontwikkelen.
Voltijdsopleidingen zullen flexibilisering vooral vormgeven via het aanbod bijvoorbeeld met:
- verschillende leerroutes op basis van verschillende leeractiviteiten
- tempo differentiatie
- tijd- en plaatsonafhankelijke studiemogelijkheden
- meer, of een opklimmende mate van, zelfsturing van studenten
Daarnaast kunnen wisselende projecten en casussen waarbij de buitenwereld de school binnenkomt zorgen voor flexibiliteit in het curriculum zodat makkelijk aangesloten kan worden bij de beroepspraktijk.
Wat kunnen wij betekenen?
Wij begeleiden teams van docenten bij het uitdenken en ontwerpen van flexibel onderwijs en werken daarbij met deze 5 belangrijke bouwstenen.
Om docenten te professionaliseren in het vormgeven van flexibel onderwijs, hebben we een online startmodule en een leer- en ontwerptraject ontwikkeld. In de online startmodule staat de basis over flexibilisering centraal en in het leer- en ontwerptraject ontwikkelen docenten de didactische bouwstenen die nodig zijn om flexibel onderwijs vorm te geven.
Klik hier om meer te lezen over de online startmodule en het leer- en ontwerptraject